Расьсьледаваньне Тацяны Кошалевай і Ўкраінскай службы Радыё Свабода.
Тацяну Ціпакову, актывістку зь Бярдзянску, дагэтуль перасьледуе памяць аб катаваньнях, якія яна перажыла ў 2022 годзе пасьля таго, як расейскія вайскоўцы арыштавалі яе за пратэст супраць акупацыі Ўкраіны. Яе месяцамі трымалі ў камэры даўжынёй усяго 3 мэтры і паўтара мэтра ў шырыню, сьведчыць яна.
«Яны б’юць і рукамі, нагамі, і нейкімі староньнімі прадметамі — мяне білі кніжкай і драўлянай палкай», — кажа Тацяна.
Што б ні здарылася, сказала яна сабе тады, трымайся.
«Калі ты ўпаў, ты разумееш, што мусіш устаць, бо калі ты ляжыш, цябе будуць біць нагамі і гэта будзе яшчэ больш балюча».
Ціпакова — адна з тысяч украінцаў, якіх выкрадалі і катавалі расейскія сілавікі, кажуць журналісты-расьсьледнікі з The Guardian, праекту «Навіны Прыазоўя» і IStories.
Your browser doesn’t support HTML5
Russians Holding Thousands Of Ukrainian POWs And Civilians In Informal Cells
Amnesty International таксама паведамляе, што неафіцыйныя камэры для зьняволеньня, часта ў школах, прамысловых памяшканьнях або падвалах, ёсьць паўсюль на акупаваных Расеяй тэрыторыях.
І, нягледзячы на тое, што яна перажыла, кажа Ціпакова, яна ведае, што іншым было нашмат горш. «У нас ёсьць дзяўчаты, якія не былі ў падвалах, але іх згвалтавалі дома на вачах у маці, а потым маці гвалтавалі на вачах у дачкі».
Апроч катаваньняў, зьняволеных часта трымаюць інкамунікада месяцамі ці нават гадамі, а іхныя сем’і паняцьця не маюць, дзе яны знаходзяцца і ўвогуле ці яшчэ жывыя. Іх жорстка б’юць, але на другім месцы сярод мэтадаў ціску на ваенапалонных — катаваньне электрычным токам праз драты, прымацаваныя да іх целаў, кажа журналістка-расьсьледніца Паліна Ужвак з IStories.
«Многіх зьняволеных катуюць і б’юць, каб дамагчыся патрэбных сьведчаньняў, — кажа яна. — Гэта прост фармат утрыманьня. Бо выкрадаюць чалавека, які нічога і ня можа ведаць, але ўсё роўна б’юць яго, асабліва мужчын», — заяўляе Паліна Ужвак.
Тых, каго трымаюць на акупаванай тэрыторыі Ўкраіны, урэшце могуць выпусьціць, і яны вернуцца дадому, кажа Ужвак. — «Бывае, што кагосьці выкрадаюць і праз пэўны час адпускаюць. А кагосьці адпраўляюць далей — у расейскія турмы. Там ужо няма шанцаў быць вызваленымі, акрамя як праз абмен. Але ў абмен трапляюць адзінкі».
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Украіна заяўляе пра 150 тысяч магчымых ваенных злачынстваў Расеі. Вось 5 найгоршыхДэпутат Дняпроўскай раённай рады Херсону Раман Баклажоў правёў 54 дні ў катоўні расейцаў, якія маюць звычку браць у закладнікі службовых асобаў у акупаваных раёнах Украіны. Ён кажа, што камэры, абсталяваныя для ўтрыманьня цывільных зьняволеных, не сакрэт.
«Катоўня можа быць дзе заўгодна, у якім заўгодна падвале якога заўгодна прыватнага дому, — кажа Баклажоў. — Гэта і школы, і аддзелы паліцыі ў Кахоўцы і Новай Кахоўцы — яны наагул вядомыя грамадзкасьці».
Плястыкавыя сьцяжкі для катаваньняў і зламанае крэсла ў падвале офіснага будынка, дзе, паводле слоў пракурораў, на працягу двух месяцаў падчас расейскай акупацыі ў Херсоне абываліся катаваньні
Украінскія ўлады лічаць зьніклымі бязь вестак дзясяткі тысяч украінцаў. Бальшыню іх, імаверна, трымаюць расейскія сілы, як сьцьвярджаецца ў справаздачах.
Расейскія следчыя больш не спрабуюць здабыць інфармацыю вайсковага зьместу ад палонных, кажа Барыс Петрунёк з Цэнтру правоў чалавека «Зміна».
«Зараз гэтая матывацыя, відавочна, больш зьмяшчаецца ў бок чыстай атакі на праявы ўкраінскай ідэнтычнасці і на неляяльнае насельніцтва, якое ў прынцыпе не прымае акупацыю, незалежна ад таго, ці складае такое насельніцтва пагрозу расейцам, ці не», — сьцьвярджае Петрунёк.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Украіна абвясьціла вышук ураджэнца Беларусі. Яго абвінавачваюць у катаваньні жыхароў акупаванага Расеяй Скадоўску Херсонскай вобласьціВайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Дзяржаўны ўкраінскі праект «Хачу жыць», які выконвае Каардынацыйны штаб у пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, у красавіку 2025 году апрылюдніў прозьвішчы 742 грамадзян Беларусі, якія з 2023 году ваююць супраць Украіны на баку Расеі, зь іх 96 ужо загінулі.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.